اگرچه بازاریابی مد از قوانین عمومی بازاریابی تبعیت میکند اما ماهیت متغیر دنیای مد که ناشی از ارتباط پیچیده این صنعت با گرایشات و وقایع اجتماعی است، سبب شدهاست تا بازاریابی مد به عنوان واحدی متمایز در صنعت مد و پوشاک و در دنیای بازاریابی مورد توجه قرار گیرد
اما چه عواملی سبب شده تا بازاریابی مد نسبت از بازاریابی برای کالاها و خدمات دیگر، متمایز گردد. به طور کلی میتوان موارد زیر را در این زمینه مطرح کرد: متغیرهای ناشی از تأثیر شدید فشارهای محیطی، متغیرهای ناشی از محدودیتهای زمانی و متغیرهای ناشی از نقش خریداران
متغیرهای موثر در بازار ناپایدار مد
به دلیل نقش اجتماعی مد، بازاریابی در این محیط بسیار پیچیدهتر از بازاریابی برای سایر کالاهاست. همچنین ماهیت بینالمللی محیط این تجارت و پیچیدگی ساختار این صنعت دو موضوع مهمی است که به طور خاص بر این صنعت تأثیر میگذارد. مدیران بازاریابی مد باید دقیقاً از همه تغییرات محیطی که ممکن است بر این تجارت تأثیر گذارد مطلع باشند
محدودیتهای زمانی بازاریابی مد ناشی از ماهیت ناپایدار این صنعت است. عامل اساسی در این زمینه ارتباط مستقیم صنعت مد با فصول سال میباشد. در این زمینه دو مجموعه اصلی وجود دارد: پاییز/زمستان و بهار/تابستان. ابتدای فصلهای یاد شده معمولاً بهترین زمان برای فروش و معرفی کالاهای مد میباشد. در سالهای اخیر و به مدد رسانههای جدید و روشهای تولید پیشرفته سرعت تغییر در صنعت مد به حدی زیاد شدهاست که ممکن است برخی کالاهای مد حتی در زمان رسیدن به مراکز فروش قدیمی شوند. مدیران بازاریابی مد باید بتوانند به سرعت خود را با محدودیتهای زمانی و ماهیت متغیر صنعت مد هماهنگ سازند
نقش خریداران کالای مد تأثیری اساسی بر وظیفه مدیران بازاریابی مد دارد. شناسایی رفتار خرید مشتریان و برنامهریزی برای تأثیر بر رفتار خرید مصرف کنندگان و پیشبینی آن از وظایف مدیران بازاریابی مد است. این مهم با توجه به تحولات متعدد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی(به خصوص در ایران) فعالیت در حیطه بازاریابی مد را بسیار دشوار می کند
تأثیرات محیطی بر تغییر مد
تغییراتی که در سطح ملی و بینالمللی اتفاق میافتد، همیشه برای صنعت مد پیامدهایی داشتهاست. مد در برابر تغییراتی که در محیط تجاری رخ می دهد فوقالعاده حساس است. همانند سایر صنایع تأثیرگذارترین عوامل را میتوان به ترتیب ذیل خلاصه کرد:سیاسی، فنآوری، اقتصادی، بومشناختی، اجتماعی و قانونی
لازم است بخش بازاریابی مد هر یک از این عوامل را به طور مداوم کنترل کند، تا اینکه بتواند تأثیر آنها را بر تجارت پیشبینی کند. با وجود اینکه هر یک ازاین عوامل بر هر سازمان تأثیر متفاوتی دارند، به طور کلی بحث در مورد نحوه تأثیر هر یک از این عوامل بر صنعت مد ارزشمند خواهد بود. در ادامه توضیحاتی مختصر در خصوص هر کدام از این عوامل خواهیم داد
تأثیرات سیاسی بر تغییر مد
سیاست هم بر تولید کننده و هم بر مصرف کننده به شیوههای گوناگون تأثیر میگذارد. فعالیت های سیاسی در روحیه مردم تأثیری فوقالعاده دارد. به طور مثال در اوایل انقلاب اسلامی مدی تحت عنوان مد جوانان انقلابی به وجود آمد. برخی ممکن است در آن زمان و حتی زمان حاضر پوشش لباسی خاص آن دوران را نوعی مد ندانند اما از نقطه نظر اجتماعی پوشش خاص در آن دوران نوعی مد ناشی از تغییرات سیاسی تلقی می شود. کفش کتانی سفید، شلوار پارچهای پاچه گشاد، اورکت امریکایی، پیراهن دو جیب چینی، ریش بلند یا سبیل، عینکهایی با فریم کائوچویی بزرگ و مدل موهای ساده یکوری ناشی از جو انقلابی بود که در آن هر کس تلاش میکرد تا خود را ساده زیست و انقلابی نشان دهد. رویدادهای سیاسی بینالمللی برای صنعت مد پیامدهای وسیعتری دارد. به طور مثال پس از جنگ ویتنام تحولات سیاسی ناشی از این جنگ اثرات عمیقی بر پوشش مردم سراسر دنیا گذارد
تأثیرات اجتماعی و اقتصادی
تأثیر تغییر نرخ ارز بر این صنعت غیر قابل انکار است. تورم و دارا بودن اعتبار برای مصرف کننده که محرک خرید میباشد، عوامل اقتصادی مهمی هستند که بر بازاریابی مد بیشترین تأثیر را میگذارد. کاهش خرید اقلامی که غیرضروری محسوب میشوند مانند کالاهای مد، اغلب واکنش اولیه مصرف کنندگان در دوران کساد اقتصادی است
ترکیب اجتماعی کنونی ایران که ناشی از تحولات دهه 1360 است هم اکنون شامل سیل عظیم جمعیتی در بازه سنی 20 تا 35 سال است. اشتیاق زیاد این بازه سنی به مصرف که به دلیل تحولات اجتماعی ایران از جمله بالا رفتن سن ازدواج و افزایش سطح سواد عمومی و افراد تحصیل کرده همچنین افزایش سطح درآمدی این قشر است سبب شدهاست تا بازار مد ایران به عنوان جذابترین بازار مد خاورمیانه شناخته شود
این سیل جمعیتی اکنون در حال تشکیل خانواده است و در عین حال به دلایل مختلف تمایل زیادی برای جوان ماندن دراین بازه سنی مشاهده میگردد(در این خصوص در شمارههای بعدی به طور مبسوط صحبت خواهد شد). این موضوع سبب خواهد شد تا واژه جوان تعریف مجدد گردد و در سالهای آتی شاهد آن خواهیم بود که این واژه برای افراد 25-44 سال استفاده خواهد شد. این موضوع در صورت برنامهریزی صحیح امکانات فوقالعادی جهت افزایش فروش در اختیار تولید کنندگان خواهد گذاشت
از جمله موارد دیگر در خصوص نمونه اثرات اجتماعی بر صنعت مد می توان افزایش تعداد زنان شاغل را نام برد. شاید بتوان این طور بیان کرد که به دلیل نیاز به افزایش حضور بانوان در محلهای کاری استفاده از برخی پوششهای اسلامی کمتر شدهاست. در این زمینه طراحان با استفاده از تجربیات بازاریابی مد می توانند به طراحی پوشاک پوشیده ای بپردازند که کارآیی و راحتی لازم جهت استفاده در محیطهای کاری را داشته باشد
تغییرات ارزشهای اجتماعی، محصول صنعت مد را نیز تغییر میدهد. افزایش علاقه به ورزش و اوقات فراغت در افزایش محبوبیت البسه و کفش ورزشی به عنوان کالای مد منعکس میباشد
فناوری های و مد
تغییر فناوری هم بر روشهای تولید و هم بر نوع انتخاب مشتریان تأثیر دارد. فناوری برای صاحبان صنایع منافع بسیاری در بر داشتهاست، اما برای مدیران بازاریابی به منظور همگامی با این تغییرات چالش مداوم محسوب میشود
تغییرات فناوری بر زندگی روزانه مصرفکنندگان بسیار تأثیر گذاشته است. دسترسی سریع به فناوریهای شنیداری-دیداری به توسعه مجلات پوشاک تلویزیونی مانند کانالهای نمایش لباس منجر گردیده و باعث شده تا فیلمها و تصاویر نمایشهای مد در دسترس همگان باشد. بنابراین مشتریان با طیف گسترده تری نسبت به گذشته در مورد تحولات مد آگاهی مییابند. توسعه فناوری همچنین به این معناست که رقابت بینالمللی شدیدتر شدهاست
تأثیرات بومشناختی بر تغییر مد
درک ما از محیط و تأثیر فعالیتهای انسان بر نظام حامی محیط زیست همواره در حال پیشرفت میباشد. ملاحظات بومشناختی در فعالیت های بازاریابی، به خصوص در ارتباطات نقش مهمی بر عهده دارد. یکی از مشکلات مدیران بازاریابی در سطح دنیا این است که مشتریان را قانع کنند که الیاف ساخته شده توسط انسان میتواند برای محیط بهتر از الیاف طبیعی باشد. البته تأثیرات بوم شناختی بیشتر در حیطه بازاریابی مد کلان قرار میگیرد و از حیطه مطالب این مطلب خارج است. بازاریابی مد در ایران هنوز به سطحی نرسیدهاست که بتواند مطالبات محیطزیستی مشتریان را تأمین نماید
تأثیرات قانونی بر تغییر مد
قانونگذاری ملی و بینالمللی بر شیوه تجارت شرکتها و صنایع مرتبط با مد تأثیر میگذارد. در ایران قانون ساماندهی مد و لباس تأثیر بسزایی در طراحی لباس بانوان داشتهاست. به نحوی که با برگزاری چندین نمایشگاه توسط معاونت فرهنگی وزارت ارشاد و بنیاد ملی مد و لباس بحث رنگ در لباس بانوان به طور جدی مطرح گردید و اکنون شاهد آن هستیم که استفاده از البسه رنگی و پوشیده به طور گستردهای در سطح جامعه به مدد همین نمایشگاهها رواج پیدا کردهاست
مروری کوتاه بر ساختار صنعت مد
صنعت مد ترکیبی از چند صنعت مختلف است که همه با یکدیگر پیوستگی دارند. بازاریابان صنعت مد در همه مراحل زنجیرهای این صنعت نه تنها از سایر صنایع مربوط به آن، بلکه باید در مورد مقصد نهایی محصولاتشان یعنی مصرف کننده آگاهی داشته باشند
پیچیدگی وظیفه بازاریابی در صنعت مد بسیار است. صنعت مد مولفههای دخیل بسیار زیادی دارد و زنجیره تأمینی نسبتاً طولانی. با این حال امکان آن وجود دارد تا با رویکردی علمی تمامی این زنجیره تأمین زیر چتر بازاریابی مد به بهترین حالت ممکن در فروش و تأمین نیاز مشتریان نزدیک گردد